Sinds 2017 is in Duitsland medicinale wiet verkrijgbaar op recept van de dokter. Maar wiet kopen voor de lol, dat was verboden. Tot nu dus. 

“Dit is echt een heel belangrijke stap in de cannabiswereld”, zegt Machteld Busz, directeur van Mainline, een stichting die schade door drugsgebruik wil voorkomen. “Duitsland heeft als G7-land een heel andere status in de wereld dan Nederland. Ik denk dat veel landen zullen volgen.”

25 gram op zak

De nieuwe Duitse wet legaliseert wiet niet volledig, maar onder bepaalde voorwaarden. Vanaf 1 april mag wiet legaal op straat gebruikt worden (maar niet dicht bij scholen, sportvelden of winkelcentra). Elke meerderjarige Duitser mag 25 gram bij zich dragen en 50 gram thuis hebben liggen. Ook mag iedereen maximaal drie cannabisplanten thuis laten groeien.

Vanaf 1 juli zullen ‘cannabis social clubs’ hun deuren openen, waarvan je lid moet zijn. Alleen leden mogen daar cannabisplanten kweken en wiet kopen. De clubs mogen maximaal 500 leden aannemen en mogen geen winst maken.

Bekijk hieronder de video van onze correspondent in Duitsland over de legalisatie:

De nieuwe Duitse wet betekent waarschijnlijk niet dat Nederlandse coffeeshops vlak bij de grens met Duitsland hun klanten kwijtraken, want coffeeshops zullen niet worden toegestaan in Duitsland. Bij de enige verkooppunten, de social clubs, mag je alleen lid worden als je in Duitsland woont.

Helemaal vrij zijn wietgebruikers in Duitsland dus niet. Eerder voorgestelde wetten die legalisatie verder doorvoerden, werden tegengehouden. “Critici, zoals sommige wetenschappers, zijn bang dat jongeren meer gaan blowen als gevolg van de nieuwe wet,” zegt Norbert Rascher, verslaggever in Duitsland voor RTL Nieuws.

Dat heeft volgens sommige medische experts negatieve gevolgen voor hun gezondheid en voor de ontwikkeling van hun hersenen. Enkele Duitse politici pleiten daarom voor een minimumleeftijd van 21 in plaats van 18 jaar voor het kopen van wiet.

“De coalitie wil gebruik nu juist decriminaliseren omdat het veel voorkomt: bijna 9 procent van de Duitsers blowt meerdere keren per jaar”, zegt Rascher. “En dus willen ze dat de politie meer tijd heeft voor ‘echte’ misdaden.” Voorstanders van de wet zeggen dat als de overheid de hennepmarkt reguleert, de zwarte markt kleiner zal worden en criminaliteit zal worden teruggedrongen. Daardoor zullen wietgebruikers minder snel in contact komen met harddrugs. Ook geloven ze dat gebruikers zo beter beschermd kunnen worden tegen pesticiden of giftige stoffen. 

Wietexperiment

Duitse wietliefhebbers zijn straks officieel dus vrijer dan in Nederland. Hier is wiet volgens de wet nog steeds illegaal, maar wordt het gedoogd. Als je 5 gram bij je hebt, krijg je geen boete. Net zoals het door de vingers wordt gezien dat coffeeshops wiet verkopen. Maar de productie van wiet is illegaal.

Volgens Busz geldt hier de wet van de remmende voorsprong. “Als we in Nederland meer legalisatie willen, moet er gepolderd worden tussen alle belangen en partijen die nu actief zijn op de cannabismarkt. Dan is het misschien makkelijker om dat systeem in één keer om te zetten, zoals nu in Duitsland.”

In Tilburg en Breda ging in december het wietexperiment van de overheid van start. Veertien coffeeshops in die steden krijgen legale wiet, geteeld onder toezicht van de overheid. Uit het experiment moet blijken of het mogelijk is om cannabis gereguleerd te produceren, en wat daarvan de effecten zijn op criminaliteit en volksgezondheid.

Problemen op de Nederlandse wietmarkt

Duitsland heeft expres geen voorbeeld genomen aan Nederland. “Geen land ter wereld is gelukkig geworden van het legaliseren van drugs. Vraag het maar aan onze Nederlandse vrienden. Die zullen zeggen dat het een fout was”, sprak Markus Söder, minister-president van Beieren, in duidelijke bewoordingen.

Volgens deskundigen komen problemen met wiet in Nederland niet per se voort uit legalisatie. “Sterker nog, met een algeheel verbod leg je de rode loper uit voor criminelen”, zegt emeritus hoogleraar strafrecht Theo de Roos. 

De problemen komen juist voort uit de gedoogconstructie in Nederland, een soort halve legalisatie. Daardoor ontstaat achterdeurproblematiek, zegt De Roos. Coffeeshops mogen wiet wel verkopen, maar producenten mogen het niet aan ze leveren. Dat gebeurt dus stiekem, via ‘de achterdeur’.

Daardoor is er geen controle op de productie, zegt ook Busz. “Toen dit gedoogbeleid er in de jaren 70 kwam, dacht men: iedereen gaat een paar plantjes thuis kweken en aan coffeeshops leveren. Wat ze niet hadden voorzien was dat coffeeshops hun wiet nu krijgen van grote producenten in het criminele circuit.”

En daar is weinig zicht op. Waardoor niet duidelijk is welke (eventueel schadelijke) stoffen in de wiet zitten. “En wat het meest kwalijke is in Nederland: wiet is steeds meer THC gaan bevatten”, zegt Busz. “In sommige gevallen tot wel 20 procent. Dat kun je geen softdrugs meer noemen.”

Voorbeeld voor Nederland?

Zullen die problemen dan niet voorkomen in Duitsland? Deskundigen twijfelen of het Duitse systeem dat zal voorkomen. “Een van de zwakke punten van de wet is dat je niet hoeft te vertellen waar de wiet in je zak vandaan komt”, zegt Rascher. “Ik denk dat de meeste wiet nog steeds van de zwarte markt zal komen.” 

Of die zwarte markt groter zal worden, moet de toekomst uitwijzen, zegt Busz. “Maar de zwarte markt die er nu is, zal voorlopig grotendeels blijven bestaan. De social clubs zullen niet volledig aan de vraag kunnen voldoen.”

De praktijk moet ook uitwijzen wat het effect zal zijn op wietgebruik in Duitsland. Volgens het Trimbos-instituut blowen in Nederland iets meer mensen dan gemiddeld in Europa.

In andere landen die onlangs legalisatie hebben doorgevoerd is het lastig om dat te bepalen, omdat daar meer tijd voor nodig is en landen onderling niet goed te vergelijken zijn, zegt Tom Bart, senior preventiedeskundige bij verslavingskliniek Jellinek. “In de Verenigde Staten was het eerst bijvoorbeeld écht illegaal, maar is het nu in sommige staten volledig aan de vrije markt overgelaten, inclusief reclame. Dat is een heel andere situatie dan hier.”

Daarom kan Nederland van de VS niet zoveel leren, zegt Bart. “Maar Duitsland heeft een veel meer vergelijkbare populatie en gezondheidszorg. Dus dit is een mooi voorbeeld voor Nederland om te zien hoe het gaat uitpakken.”