Volgens een Duitse studie veroorzaken Facebook en Google geen filterbubbels. Sociale media en zoekmachines leiden net tot een grotere variatie in nieuwsconsumptie, zo klinkt het bij de onderzoekers.

Een filterbubbel (filter bubble) of informatieluchtbel is het resultaat van een gepersonaliseerde zoekopdracht, waarbij een website-algoritme selectief probeert te bepalen welke informatie de gebruiker zou willen zien, gebaseerd op informatie over die gebruiker (zoals locatie, eerder klikgedrag en zoekgeschiedenis), en waarbij gebruikers hierdoor geen informatie te zien krijgen die hun eigen standpunt tegenspreekt. Hierdoor worden gebruikers geïsoleerd in hun eigen culturele of ideologische luchtbel. De keuzes die de algoritmes maken zijn niet transparant. De belangrijkste voorbeelden zijn resultaten van Googles Personalized Search en van Facebooks personalized news stream.

Het is een veel gehoorde stelling: sociale media als Facebook en zoekmachines als Google creëren filterbubbels en echokamers. Hun algoritmes filteren het nieuws om het zo goed mogelijk te laten aansluiten bij ons klikgedrag.

Duitse onderzoekers trekken die stelling in twijfel. Sociale media en zoekmachines zijn beter dan hun reputatie doet vermoeden, stellen ze.

Grotere en meer diverse nieuwsconsumptie
Ze baseren zich op een analyse van het surfgedrag van meer dan vijfduizend Duitse internetgebruikers. De onderzoekers gingen na wat de rol van tussenschakels als Facebook, Twitter en Google is bij het bezoeken van nieuwssites.

Hun conclusie: het gebruik van sociale media en zoekmachines leidt tot een grotere en meer diverse nieuwsconsumptie. Geen filterbubbels dus.

“Iedereen die Facebook of Google bezoekt, heeft veel meer kans om in contact te komen met nieuwsitems”, zegt Frank Mangold van de Universiteit van Hohenheim in een communiqué. “Daarom is het gebruik van deze tussenschakels een belangrijk mechanisme bij de consumptie van nieuws op internet.”

Toevallig
Bij traditionele media zoals televisie en kranten zien mensen het nieuws vaak alleen als ze er bewust voor kiezen.

Via Facebook en Google komen mensen ook toevallig in contact met nieuws, bijvoorbeeld als hun Facebookvrienden nieuwsberichten delen of als ze interessante berichten tegenkomen bij het controleren van hun e-mails.

“Ongeacht of een gebruiker meestal weinig of veel online nieuws consumeert, op dagen waarop hij meer tijd op Facebook, Twitter of Google doorbracht dan normaal, kwam hij ook in contact met meer nieuws, en met meer nieuws uit verschillende bronnen dan normaal”, zegt Sebastian Stier van het GESIS-Leibniz-instituut voor Sociale Wetenschappen.

Bewuste keuze
Mensen mogen dan al via sociale media en zoekmachines toevallig met nieuws in contact komen, er zit ook deels een bewuste keuze achter. “Sommige gebruikers bezoeken zelfs sites zoals Facebook en Twitter om nieuws te consumeren”, zegt Johannes Breuer van GESIS.

“Eerdere debatten draaiden vaak rond de angst dat online media tot nieuwe sociale barrières zouden leiden”, zegt Michael Scharkow van de Universiteit van Mainz. “Onze bevindingen tonen echter aan dat sociale media en zoekmachines in feite een groot potentieel hebben om bestaande barrières weg te nemen.”

Verdere studies zijn nodig om te kijken hoe algoritmes deze incidentele nieuwsconsumptie precies aanmoedigen, stellen de onderzoekers.

De studie werd uitgevoerd door onderzoekers van de Johannes Gutenberg-universiteit in Mainz, de Universiteit van Hohenheim en het GESIS-Leibniz-instituut voor Sociale Wetenschappen in Keulen. Ze werd gepubliceerd in de Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)

In samenwerking met Datanews