Kleine Nederlandse accountantskantoren verrichten, ondanks de huidige sancties, de controles van diverse dochterbedrijven van Russische multinationals. Daarmee nemen ze controlewerk over van grote kantoren, meldt de NOS op basis van eigen onderzoek.

Volgens de NOS blijkt uit het onderzoek dat kleine Nederlandse accountantskantoren, soms zelfs eenpitters, inmiddels de Nederlandse jaarrekeningen controleren van onder meer de oliebedrijven Gazprom Neft en Lukoil. Daarmee nemen ze controlewerk over van grote kantoren, die sinds de Russische inval in Oekraïne afscheid namen van veel grote Russische ondernemingen.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken stelt tegenover de NOS dat zulke controlediensten aan gesanctioneerde bedrijven zoals Gazprom Neft in principe verboden zijn. De desbetreffende accountantskantoren noemen de controle van de bedrijven echter “onderdeel van hun wettelijke taak en benadrukken het maatschappelijk belang”, aldus de NOS.

Kleine kantoren

De NOS onderzocht de jaarverslagen van elf Nederlandse dochterbedrijven van zeven Russische moederbedrijven: supermarktconcern X5 Retail, kernenergiebedrijf Rosatom, sigarettendistributeur Megapolis en de oliebedrijven Gazprom Neft, Lukoil, Rosneft en Zarubezhneft. De elf dochterbedrijven werden tot 2022 gecontroleerd door grote accountantsorganisaties. Inmiddels brachten negen daarvan de controle onder bij kleinere accountantskantoren.

De nieuwszender gaat onder meer in op de controle van Gazprom Neft, een bedrijf dat olieboringen verricht in Iraaks-Koerdistan. “De winsten lopen via een wirwar van Nederlandse bv’tjes op de Amsterdamse Muiderstraat”, aldus de NOS. Eerder was PwC controlerend accountant van Gazprom Neft, maar dat kantoor wilde ervan af in het kader van de sancties tegen Rusland in 2022.

Gazprom Neft kwam in maart 2022 op een sanctielijst te staan en moest daardoor op zoek naar een nieuwe accountant. Inmiddels wordt het Russische oliebedrijf bediend door een eenmans accountantskantoor uit Zeewolde, Acoban Accountants. “Dat kantoor ondertekent eind december het laatste jaarverslag van de diensten-bv van Gazprom Neft”, aldus de NOS. “Ook voor de andere bv vindt Gazprom Neft een nieuwe accountant. Zowel in 2023 als in 2024 tekent een bestuurder van IUS Statutory Audits uit Amstelveen voor de jaarverslagen.”

De twee kleine kantoren stellen tegenover de NOS dat ze het controlewerk doen vanuit maatschappelijk belang en dat ze zich aan de wet houden.

Sancties

Het ministerie van Buitenlandse Zaken stelt tegenover de nieuwszender dat het in de “meeste gevallen” verboden is om accountancydiensten te leveren aan gesanctioneerde partijen, inclusief ondernemingen met een wettelijke controleplicht.

Anton Dieleman, voorzitter van het College voor Beroepsreglementering (CB) van de NBA geeft tegenover de NOS aan dat controlewerk alleen mag voor Nederlandse dochters van ongesanctioneerde Russische bedrijven. “Als de Russische moeder is gesanctioneerd, mag geen enkele vorm van dienstverlening. Ook de wettelijke controle niet.”

Ontheffing

Volgens de Amstelveense accountant IUS was er overleg met het sanctiebureau van BuZa over het verrichten van de controle. Dat bureau zou hebben aangegeven dat wettelijke controle mogelijk is, ondanks sancties tegen de moedermaatschappij. Accountant Acoban uit Zeewolde wil tegenover de NOS niet ingaan op spefieke klantenvragen.

Een woordvoerder van het ministerie geeft aan dat accountants allereerst zelf verantwoordelijk zijn “om vast te stellen of hun diensten onder sancties vallen en of er mogelijk een uitzondering van toepassing is”. Accountants kunnen zich bij het ministerie melden voor een ontheffing, maar daar wordt wel kritisch naar gekeken. “Bij signalen van sanctieovertreding wordt altijd onderzoek gedaan en waar nodig handhavend opgetreden.”

De NBA onderzoekt ondertussen of er een rol is voor de beroepsorganisatie in deze kwestie. Eerder bracht de NBA de inmiddels bekende ‘sanctie-Alert’ 45 uit, die sinds het voorjaar van 2022 al enkele keren is geactualiseerd.