In het vorig jaar verschenen lijvige boekwerk De Nederlandse Golfgeschiedenis komt ook de positie van vrouwen op de golfbaan aan bod. In het hoofdstuk ‘Het Damescomité’ waarvan we, met dank aan uitgever Pictures Publishers een deel publiceerden in Golfers Magazine 5, maken auteurs Robin Bargmann en Arnout Janmaat een reis terug naar de beginjaren van de sport in Nederland en de plek van vrouwen daarin.

Gentlemen’s game

Het moderne golfspel uit Schotland en Engeland werd in 1890 op diverse plaatsen in Nederland overgenomen. Een van de eerste besluiten van net opgerichte golfclubs was vaak het overnemen van de rules of golf van de Schotse R&A, die tegen die tijd was uitgegroeid tot de hoogste autoriteit ter wereld voor alles wat golf behelsde. Waar Nederlandse clubs in vergelijking met het Angelsaksische voorbeeld echter radicaal in verschilden, was de positie van vrouwen binnen de vereniging.

Het golf dat in Schotland werd gespeeld en eind negentiende eeuw in Engeland populair werd, was een gentlemen’s game. De golfclubs hadden vrouwen echter wel degelijk nodig om te slagen als sociale instituties. De vraag was hoe dit ingekleed moest worden. Zelf spelen was voor vrouwen lange tijd allerminst vanzelfsprekend. Zelfs het kijken naar het spel van hun echtgenoten werd als problematisch beschouwd. De gentleman golfers ervoeren de aanwezigheid van vrouwen veelal als ongewenste afleiding. Tijdens hun geconcentreerde spel werd het geroezemoes van hoge vrouwenstemmen of enkel hun aanwezigheid als hinderlijk ervaren. En als vrouwen wel eens zelf speelden op het mannenterritorium – mevrouw Wolfe-Murray deed dit in 1855 op St Andrews, hetgeen tot een grote schokgolf leidde – dan werd dat als een afbreuk op het spel zelf ervaren. Horace Hutchinson, de bekende golfschrijver, vatte het bondig samen: ‘It’s all mighty pleasant but it’s not business.’ Vrouwen werden daarom in veel gevallen niet welkom geheten op de fairways en in de clubhuizen. In veel gevallen zochten de dames hun toevlucht tot de separate golfbaan, waar de caddies gewoonlijk speelden.

De Nederlandse dames

In Nederland was de situatie van begin af aan anders. Dat was vooral te wijten aan het feit dat een van de grote voorvechters van golf een vrouw was: Marguérite Mary van Brienen van de Groote Lindt (1871-1939). Aangespoord door Charles des Graz liet zij op het terrein van haar vader in 1891 de eerste golfholes van Nederland aanleggen. In 1893 werd de Hague Golf Club officieel opgericht. Het eerste bestuur bestond uit een aantal mannen, onder voorzitterschap van haar vader, baron Arnoud van Brienen. Dames en heren konden op uitnodiging lid worden van de nieuwe club. Onderscheid werd wel gemaakt. De contributie bedroeg 12 gulden per jaar voor mannen en ‘ladies joining alone‘ en 6 gulden voor dochters en vrouwen van de herenleden. Daarnaast speelden de heren 18 holes en de dames 9, die vaak wat dichter bij de holes, vanaf de dames-tees begonnen. Met Charles des Graz behoorde ‘Freule Daisy’ echter direct tot de beste spelers van de jonge club. Ondanks de wat minder uitputtende wijze van spelen en meer vergevingsgezinde wijze van handicapping zou Daisy van Brienen met haar score een flink aantal van de herengolfers achter zich hebben gelaten.

In de eerste jaren van golf in Nederland kwamen veel voorname dames in aanraking met het nieuwe spel. Het was een sport zonder ‘dol gevlieg’. In plaats daarvan bood het een rustige wandeling over een ‘gezellig terrein’, waar je in de zomer ook nog eens gezellig kon flirten bij een kopje thee voor het houten clubhuis. Van de ambitie om echt goed te golfen was nauwelijks sprake. De ballen vlogen voortdurend over de putt heen, iets waar door de beoefenaars aanvankelijk nog smakelijk om werd gelachen. Maar na verloop van tijd raakten steeds meer spelers dusdanig uit hun humeur dat zij de golfstokken neerlegden en zich liever ophielden bij de derde hole, vanwaar zij zonder te spelen het spel van de overgebleven spelers konden bekijken. Totdat ook dat ging vervelen en er na het begin slechts een kleine kern van enthousiaste golfspelers overbleef.

De jaren tachtig: eigen Open voor dames

Een van de terugkerende moeilijkheden voor het damesgolf was de vraag hoe gezinsleven en golf te combineren. Het was een puzzel van jewelste om wedstrijden, competities en dergelijke in te richten voor deelnemers die zich niet of nauwelijks konden vrijmaken van gezinsverplichtingen. Dit was het grootste probleem voor competitief golf en dat bleef het ook. Ook de wens om ‘fel’ maar nooit ‘fanaat’ te zijn, bleef altijd in enige mate meespelen.

Gelukkig waren er vrouwen die zich hier niets van aantrokken. Een van de beste speelsters van de jaren tachtig was Marjan de Boer (1961) van Golfclub Lauswolt in Beetsterzwaag. Zij besloot in 1983 om playing professional te worden en was daarmee de eerste Nederlandse vrouw die op de sinds 1978 bestaande Ladies European Tour ging spelen. Het was een hard bestaan, met veel reizen, weinig prijzengeld en boetes wegens schendingen van de strenge kledingvoorschriften.

Eveneens in 1986 kreeg Nederland een eigen Open voor dames, het Volmac Ladies Open. De eerste editie vond plaats op de Hilversumsche Golfclub, waar de ‘Proettes’, zoals de Amerikanen plachten te zeggen, streden om de hoofdprijs van 25.000 gulden. De Engelse Jane Forrest won. Marjan de Boer werd 33ste, ruim voor de overige Nederlandse deelnemers, de amateurs Nan Croockewit, Marischka Zegger en Alice Janmaat.

Liz Weima werd in 1994 op de baan van Het Rijk van Nijmegen de eerste Nederlandse die het toernooi won. Desondanks had het toernooi het moeilijk. Het werd niet ieder jaar gespeeld. De overwinning van Christel Boeljon in 2015 zou de laatste editie van het toernooi zijn, alvorens het in 2020 door de NGF weer nieuw leven werd ingeblazen.

Abonnee worden?

Dit artikel is ook te lezen in Golfers Magazine 5. Het hele nummer lezen? Dat kan: ga nu naar de winkel en lees ook alle andere verhalen. Of beter nog: sluit een abonnement af en ontvang hét golftijdschrift van Nederland en België vanaf volgende maand thuis. Tien keer per jaar, 132 pagina’s met alles wat je over jouw sport wilt weten.